Европа се навраќа на нуклеарната енергија: пресврт диктиран од кризи, цени и климатски цели

Во последните месеци, сe повеќе европски држави прават пресврт во енергетската политика и повторно ја поставуваат нуклеарната енергија како клучен столб на енергетската стабилност. Причините лежат во глобалната енергетска неизвесност, порастот на цените на гасот, ризиците во снабдувањето и потребата од обезбедување стабилен и нискојаглероден енергетски микс.

Белгија, на пример, ја укина одлуката од 2003 година за постепено затворање на своите нуклеарни реактори, отворајќи простор за продолжување и можна изградба на нови капацитети. Сличен заокрет се бележи и во Германија, која по долгогодишно противење кон атомската енергија, веќе не ги блокира европските иницијативи и ја прифаќа нуклеарната технологија како дел од својата иднина.

Причините за пресвртот

Нуклеарната енергија се враќа во фокусот поради неколку клучни фактори:

• обезбедува стабилно и континуирано производство на електрична енергија,

• ја зголемува енергетската автономија на државите,

• значително придонесува за намалување на емисиите и исполнување на климатските цели на ЕУ.

Според проценките на Европската комисија, проширувањето на нуклеарните капацитети до 2050 година ќе бара десетици милијарди евра инвестиции – индикатор за сериозната ориентација кон „атомски“ дел од зелениот енергетски преод.

Тоа доведе до промена во ставовите и кај земји кои традиционално беа против нуклеарната технологија. Италија, која децении одбиваше да размислува за атомски централи, сега е подготвена да го врати нуклеарниот елемент во својата енергетска стратегија.

SMR реакторите – новиот адут на Европа

Паралелно со традиционалните електрани, расте интересот за мали модуларни реактори (SMR) и напредни нуклеарни системи. Овие технологии се сметаат за побезбедни, пофлексибилни и поевтини за изградба, а можат да се интегрираат и во помали енергетски системи, што ги прави привлечни за повеќе европски држави.

Предизвици и дилеми

И покрај растечката поддршка, нуклеарната енергија останува тема со многу контроверзии. Новите проекти бараат долг временски рок, големи вложувања и строги регулаторни процедури. Критичарите предупредуваат на ризиците за безбедноста, потребата од трајно решавање на радиоактивниот отпад и неизвесната јавна поддршка.

Дали нуклеарната иднина е долгорочна?

Пресвртот на ЕУ ја отвора дебатата: дали нуклеарната енергија ќе биде само транзициска алатка на патот кон целосно обновливи извори, или ќе остане долгорочен, стабилен елемент во европскиот енергетски микс?

Во услови на геополитички тензии и климатски обврски, атомот повторно се наметнува како стратегиска енергетска опција – со поддржувачи кои ја гледаат како неопходност и критичари кои предупредуваат на високите ризици и трошоци.