Европската комисија: Северна Македонија мора да ги забрза реформите и подготовките за отворање на кластерот „Основни вредности“

Во најновиот Извештај на Европската комисија за напредокот на Северна Македонија за 2025 година, се оценува дека земјата продолжила да работи на владеењето на правото, реформата на јавната администрација и функционирањето на демократските институции, како и на Акцискиот план за заштита на малцинствата. Сепак, се нагласува дека од клучно значење е државата да ги забрза подготвителните активности поврзани со критериумите за отворање на Кластерот „Основни вредности“.

Во извештајот се потсетува дека по првата Меѓувладина конференција за пристапни преговори на 19 јули 2022 година, Европската комисија го започна скрининг процесот, кој заврши во декември 2023 година. Потоа, анализите од шесте кластери беа презентирани пред Европскиот совет, кој ги утврди условите за отворање на преговорите по првиот кластер, по усвојувањето на уставните измени.

Како одговор, во декември 2023 година властите во Скопје ги усвоија насоките за владеењето на правото и реформата на јавната администрација, стои во документот.

Добри регионални односи и усогласеност со надворешната политика на ЕУ

Европската комисија констатира дека Северна Македонија одржува добри односи со земјите од регионот и активно учествува во регионалните иницијативи. Воедно, се нагласува дека Преспанскиот договор со Грција и Договорот за пријателство со Бугарија треба да се спроведуваат со добра волја од сите страни.

„Земјата ја задржа целосната усогласеност со заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ, вклучително и во однос на агресијата на Русија врз Украина, што претставува силен сигнал за нејзината стратешка определба кон Унијата“, стои во извештајот.

Во делот на безбедноста се наведува дека Северна Македонија има добро ниво на подготовка и продолжува активно да учествува во мисиите и операциите на ЕУ за управување со кризи, а во ноември 2024 година потпиша Партнерство за безбедност и одбрана со Унијата.

Потреба од реформи и поефикасен парламент

Во извештајот се забележува дека изборното законодавство обезбедува соодветна рамка за демократски избори, но дека не е постигнат напредок во имплементацијата на препораките на ОБСЕ/ОДИХР и Венецијанската комисија.

Парламентот, според ЕК, ги извршува своите овластувања „генерално ефикасно“, но политичката поларизација и понатаму го одложува усвојувањето на важни реформи и клучни именувања. Комисијата препорачува ограничување на користењето на скратени постапки при донесување закони.

Владеење на правото и борба против корупцијата

ЕК повторува дека се неопходни трајни и решителни чекори за забрзување на реформите поврзани со европската интеграција, вклучително и јакнење на институциите што го водат процесот на пристапување и подобра координација меѓу министерствата.

Во извештајот се оценува дека, иако има напредок, итно е потребна сеопфатна реформа на локалната самоуправа, зајакнување на дијалогот меѓу различните нивоа на власт и продолжување со мерките против корупцијата, која останува „прашање од сериозна загриженост“.

ЕК препорачува и забрзување на судските реформи, донесување нов Закон за граѓанска постапка, како и јакнење на Судскиот совет.

Почитување на човековите права и слободата на медиумите

Во извештајот се наведува дека правната рамка за основните права е делумно усогласена со европските стандарди, но законите треба да се спроведуваат поефикасно и систематски. Се препорачува подобрување на условите во затворите, зголемување на финансирањето на Народниот правобранител и Комисијата за спречување и заштита од дискриминација, како и подобра поддршка за ранливите категории, особено децата, Ромите и лицата со попреченост.

Во однос на слободата на изразување, ЕК бележи „одреден напредок“ со новиот Закон за медиуми, но укажува дека правната рамка сè уште не е целосно усогласена со ЕУ законодавството.

Меѓу препораките се наведуваат:

• целосно усогласување на медиумската регулатива со европските стандарди,

• реформа на јавниот радиодифузен сервис,

• воведување правила за заштита на интелектуалната сопственост,

• и континуирана борба против закани и насилства врз новинарите.

Заклучок

Европската комисија заклучува дека Северна Македонија направила умерен напредок во повеќе области, но е потребна поголема политичка волја и континуитет во реформите за земјата да го отвори првиот кластер од пристапните преговори со Европската унија.